De moestuin en lezen
De moestuin is weer helemaal in. Lappen grond vol rijtjes groentes, aardappels, kolen, prei en bonen, kasjes, kweektunnels en tonkinstokken. Tussen dat alles staan mensen, in weer en wind, schoffelend, wiedend gebukt over hun planten.
Vandaag was ik ook in een moestuin. Dit keer op uitnodiging van een jongen van 10 jaar. Al maanden sprak hij over zijn tuin en over het moment dat we er samen naar toe zouden gaan. Hij gaf het eerlijk toe. Hij was wat gespannen en had slecht geslapen. Zodra we echter richting “zijn tuintje” liepen begon hij te stralen.
Doelen stellen en voorwaarden voor succes
Al jaren maak ik, samen met kinderen, doelen voor een bepaalde periode. We bespreken wat een kind wil bereiken en hoe we uiteindelijk vieren dat een doel, of een gedeelte van het doel, bereikt is? Bram, zo noem ik hem maar even, was hierin duidelijk; hij wilde kunnen lezen zoals andere kinderen in zijn groep en zijn tuin aan de juf laten zien. Leren lezen is echter een hele klus voor Bram. Hij heeft namelijk een ernstige vorm van dyslexie. Zijn dyslexiebehandeling was eerder gestaakt vanwege onvoldoende resultaten en sinds die tijd werkten we weer samen.
Bram beschikt over voorwaarden die nodig zijn om tot lezen te komen; Hij heeft een goede luisterhouding, hij kan lettervormen afzonderlijk onderscheiden, kan de letterklanken benoemen, is gemotiveerd en betrokken bij het leesproces. Toch lukt het hem niet om op de gangbare manier, vanuit een fonologische aanpak, te leren lezen. Bram gooit tekens en klanken door elkaar zodra hij woordpatronen ziet. Echter Bram leert wel via woordbeelden die bij hem een patroonherkenning en een betekenis oproepen. En net zoals een volwassenen ontdekt hoe groenten en kruiden groeien, ontdekt Bram tijdens deze patroonherkenning het “geheim van de klinker”. Bram ziet woorden, en hoort klanken. Hierdoor weet hij dat de e die hij ziet, kan klinken als een eh, een uh of een e.
Bram is op het gebied van leren lezen, afhankelijk van een aantal mensen om hem heen. Zij motiveren hem en zorgen voor de sleutel tot leren; betrokkenheid. Ik ben één van deze mensen.
Aan de slag
Het afgelopen jaar stond, in onze lessen, zijn geliefde moestuin centraal. Een moestuin staat namelijk vol met groenten en gereedschap en al deze producten hebben een naam. Een schop, een riek, een plant, de mest, de sla, de boon en zelfs de artisjok hielpen Bram via hun patroon en betekenis bij het leren lezen. Hoe? Met behulp van woordkaartjes en oefeningen leerde hij beter, visueel, waar te nemen, de verschillende lettervormen verbaal te beschrijven en verschillen te herkennen tussen bijvoorbeeld schot en schop. Met behulp van een plaatje kreeg het woordpatroon een betekenis. Door veel te oefenen, via spel, lukte het hem uiteindelijk om bij een woordklank of plaatje, een innerlijk woordbeeld op te roepen. Ook maakten we samen, van deze woorden, zinnen. Bram ontdekte hier de betekenisloze patronen, in onze geschreven taal. De woorden de- het- een- waar- wat, zijn woorden die extra moeilijk zijn voor kinderen met leesproblemen. Bram leerde dat je door middel van “een foto in je hoofd” ook deze woordpatronen kon vastleggen in je brein.
Bram ontwikkelde zich met de dag. Hij groeide zoals zijn planten in de tuin. Eerst voorzichtig, rustig kiemend. Als snel haalde hij de benodigde voedingstoffen op waardoor hij elke sessie stapjes maakte. Ik, zijn omgeving, zorgde dat er voldoende, broodnodige (brand)stof aangeleverd werd. Ik liet hem daarnaast ook zichtbaar zien welke stappen hij maakte. Woorden in zinnen werden gekleurd zodra hij deze direct kon herkennen. Elke week kwamen er woorden bij, totdat de hele zin een kleur had. De beloning, naar zijn moestuin, was het resultaat van al zijn inzet. Bram kan namelijk op dit moment bijna alle gemaakte “moestuin” zinnen zelfstandig lezen.
Geduld, daadkracht en creativiteit
Groenten kweken, onkruid wieden, het vraagt iets van een kind. Een kind moet namelijk lang wachten tot de groenten geoogst kunnen worden. Dit vergt geduld, doorzettingsvermogen, daadkracht en creativiteit. Want ook in een moestuin, zijn er, net als bij leren lezen, afwijkende groeicurve ’s.
Bram praat vandaag honderd uit. Hij beweegt zich als een ervaren tuinder door zijn moestuin. Hij vertelt over de artisjok en zijn mooie bloemen, zijn manieren om te bewateren, zijn speciale net als bescherming tegen de uienvlieg, de kweekbakken met luchtcirculatie en het aanpaste tuinkasje voor zijn paprikaplanten. Overal heeft hij een oplossingen voor bedacht, “want”, zegt hij “hier mag niet alles, je moet je aan de afspraken houden.”
Mijn gedachten gaan terug naar het afgelopen jaar en aan al onze uren samen. Terwijl mijn overvolle brein terugblikt, hoor ik begeleiders van kinderen met leesproblemen, voel ik de worstelingen van mensen met afspraken over leren lezen die er overal liggen en zie ik mensen die doorpakken en doorzetten.
En waar zit jij? Hoe ga jij om met kinderen zoals Bram? Hopelijk met net zoveel geduld, doorzettingsvermogen, daadkracht en creativiteit als deze jongeman in zijn moestuin en bij het leren lezen.